Pieter Brueghel Starszy - Droga Krzyżowa

Miłośnicy nieco bardziej niezależnego kina być może znajdą film „Młyn i krzyż” w reżyserii Lecha Majewskiego. Jego pierwowzorem była książka, której współautorem był M. Gibson, jednak jeszcze wcześniejszym- obraz Pietera Bruegela. Warto przyjrzeć się temu pełnemu metafor i zagadek dziełu. Malarz z pozoru przedstawił sielankową scenę rozgrywającą się w jego czasach, po bliższym przyjrzeniu się odkryjemy jednak, że treść jest zupełnie inna. Temat został zaczerpnięty z Nowego Testamentu. Przedstawiona scena była odtwarzana jako VI stacja drogi krzyżowej rozpropagowanej przez franciszkanów. Brueghel, w charakterystyczny dla siebie sposób, procesję na górę Kalwarię przedstawił zupełnie inaczej niż było to przyjęte w tradycyjnej ikonografii chrześcijańskiej.

Brueghel przedstawił obraz sielankowego wydarzenia, na które ciągnęły rozbawione tłumy ciekawskich, nieświadomych wydarzenia ludzi. Wśród tłumu można rozpoznać kramarza, siedzącego tyłem do widza u dołu obrazu. Z lewej strony widoczne są kobiety wracające do miasta i niosące plony rolne. Wszyscy noszą na sobie ubrania z epoki a wiatrak widoczny pośrodku u góry wskazuje, iż jest to obraz niderlandzkiego mieszczaństwa. Po prawej strony, u góry znajduje się cel ściągającego tłumu: mały placyk otoczony kręgiem ciekawskich.

Dopiero po dokładnym przyjrzeniu się można dostrzec sceny nowotestamentowe. W centralnej części, zaraz nad jeźdźcem na białym koniu, zauważyć można upadek Chrystusa pod ciężarem krzyża. Jego oprawcy kłócą się czy go podnieść czy pozostawić na ziemi. Ich niezdecydowanie związane jest z drugą sceną rozgrywającą się równocześnie nieco niżej po lewej stronie

Obraz odczytywany jest jako krytyka kościoła i katolickiego króla hiszpańskiego Filipa II, którego namiestnicy panowali w Holandii. W ojczyźnie Brueghela panowały silne nastroje antyhiszpańskie. Czarne chmury widoczne nad wzgórzem symbolizują nadciągającą wojnę religijną. Brueghel bezpośrednio krytykuje tu Kościół katolicki jako instytucję, krytykuje kler i jego ziemską władzę. Malarz nigdy nie malował świętych Kościoła a jedynie postacie biblijne. Krytyka Kościoła dotyczyła również rządów hiszpańskiego monarchy reprezentującego doktrynę katolicką.